Peter Daniels

Peter Daniels sinh ra và lớn lên trong một gia đình nghèo khó và lộn xộn, từ bé ông đã bị chứng bệnh khó phát âm và các thứ bệnh khác. Ông không được kết quả tốt tại bất cứ một lớp học nào ở trường học. Nhưng sự khởi đầu tệ hại như vậy không ngăn cản được ông phát triển một đức tin sâu sắc mạnh mẽ vào Đức Chúa Trời, để đạt được một thành công xuất chúng và đã khiến những kẻ hoài nghi nhất cũng phải ngậm miệng. Thậm chí bây giờ khi đã ngoài bảy mươi tuổi, ông vẫn tiếp tục vươn lên phía trước, làm việc không ngừng và trông trẻ hơn tuổi của mình rất nhiều.

Ông cùng với vợ là bà Rô-bin đã chung sống hạnh phúc suốt hơn năm mươi năm nay, họ đã có ba đứa con và tám đứa cháu.
Các phương tiện truyền thông đôi lúc gọi ông là “người cuồng tín” và “cựu chiến binh Thập tự chinh” vì tinh thần kiên quyết chiến đấu để bảo vệ những quan điểm đạo đức của ông. Nhưng cả thế giới biết đến ông như một nhà tỷ phú của nước Úc, một nhà kinh doanh tài giỏi tầm cỡ thế giới, một nhà hùng biện đại tài, và đối với các Hội thánh của Chúa, thì ông nổi tiếng là một người dâng hiến hào phóng nhất.
Lời tựa
Thường ai cũng bắt đầu cú điện thoại từ câu: “Bác không biết tôi đâu, nhưng…” – và sau đó bắt đầu tuôn đổ một câu chuyện ảm đạm thê lương.
Các chủ nợ chèn ép… việc kinh doanh tan vỡ… tiền cạn… chúng tôi bị dồn đến chân tường. Họ, nhữn người gọi điện, là những người đang căng thẳng thần kinh, thường họ  giận dữ, song cầu cứu vì đang ở trong bước đường cùng.
Phần đông chúng ta đều có lúc đụng phải những nan đề, dù ta vượt qua chúng, hoặc nan đề tự qua đi, ta đều trở nên già dặn  hơn và khôn ngoan hơn.
Ví dụ như nỗi đau mất người thân, hay nỗi buồn  vì người nhà của ta mắc phải căn bệnh hiểm nghèo, để lại sâu trong  ta  một vết thương lòng khó hàn gắn.
Mục đích cuốn sách này là để giúp đỡ những người gặp phải sự khủng hoảng lớn về tài chính nhưng tôi hy vọng những nguyên tắc được nêu ra ở đây cũng giúp bạn đọc vượt qua những tai ương khác trong cuộc sống.
Tác giả

Hãy thoát khỏi những hình dung xấu

Khi khủng hoảng thật sự đến, mỗi người phản ứng một cách. Phản ứng có thể là sự tuyệt vọng tê tái, hoặc nỗi khiếp sợ sâu thẳm, hoặc hốt hoảng, hoặc đờ đẫn thất thần, hoặc cảm giác có lỗi.
Có một điều có thể nói chắc – phản ứng này phụ thuộc vào qui mô của tai họa và việc tai họa đó có ảnh hưởng ra sao đến bạn, gia đình bạn và phúc lợi của bạn.
Điều quan trọng nhất trong bất kỳ một sự khủng hoảng nào, đó là ngay từ đầu nắm lấy sự điều khiển vào tay mình, hiểu rằng trong bất cứ trường hợp nào bạn cũng là thuyền trưởng để lèo lái con tàu ra khỏi cơn gió to, sóng cả.
Yếu tố then chốt để điều khiển trong khủng hoảng, đó là thái độ của bạn đối với những sự xảy ra. Thái độ đó quan trọng hơn chính hoàn cảnh, và vì thế nó sẽ trở nên yếu tố tích cực hay tiêu cực trong bất kỳ sự khủng hoảng nào.
Thái độ của bạn hiện thực hơn thực tế, nhiều mặt hơn hoàn cảnh, mạnh mẽ hơn phe đối lập, nhanh nhẹn hơn áp lực và mềm dẻo hơn thời gian. Nó quý giá hơn tiền bạc hoặc sự ảnh hưởng, lại ảnh hưởng hơn thị trường nhiều.
Trong bất cứ một sự khủng hoảng lớn nào thái độ của bạn đối với những sự xảy ra – đó là điều trước hết bạn phải kiểm soát được. Bằng cách tự kiểm soát chính mình bạn có thể lấy lại được tự tin và bình ổn.
Trước hết bạn cần nắm được cảm xúc. Khi khủng hoảng nghiêm trọng xảy đến, cơn sóng suy nghĩ về tai nạn sẽ cuốn bạn đi. Tâm trí của bạn đầy rẫy những hình ảnh và ý nghĩ về những sự có thể và không thể xảy ra.
Hãy đừng chờ đợi rằng trí tưởng tượng của bạn rồi sẽ đi theo những phép tắc nào đó, cũng đừng sợ tầm cỡ và phạm vi của những tai họa do trí tưởng tượng vẽ ra. Đơn giản là mọi sự có thế nào trong thực tế hãy tiếp nhận thế ấy – như là một tín hiệu cảnh báo để bạn chú ý và chuẩn bị sẵn sàng chiến đấu.
Tôi nhớ nhiều năm về trước tôi lâm vào cảnh ngộ éo le. Tôi nhớ nỗi xấu hổ khi đó, là người chồng, người cha, tôi đã làm khổ vợ, khổ con mình. Tôi đã không phù hợp với những nguyên tắc mà tôi cho rằng tôi phải phù hợp. Mọi ý nghĩ của tôi tập trung vào những tấm séc mà tôi đã thành tâm gửi đi, nhưng hóa ra chúng đã không được bảo đảm. Tôi không có việc làm, chẳng có một nguồn thu nhập nào khác.
Tôi hình dung là mình sẽ bị tịch thu nhà, và thậm chí miên man nghĩ là mình sẽ vào tù vì nợ chồng, nợ chất. Bỗng dưng, tôi cảm thấy hình như  ai cũng theo dõi tôi và chẳng ai còn tin cậy tôi nữa. Tôi không ăn, không ngủ được, lẫn không nghĩ rành mạch được. Những hình ảnh khủng khiếp nhất của những điều có thể xảy ra cứ theo đuổi tôi hoài. Điều đó thiêu đốt sinh lực của tôi, chẳng mang lại ích lợi gì cho tôi cả.
Một ngày nọ, tôi quyết định viết ra giấy tất cả những nỗi sợ của tôi, dù chúng có điên rồ đến đâu chăng nữa. Để tránh những ý nghĩ tiêu cực, tôi viết ở bên cột đối diện những sự kiện thực tế. Ít ra tôi cũng cần hiểu được tình cảnh thực tế, và tôi đã làm như sau:
Thứ nhất, tôi bắt đầu kiểm soát thái độ của mình đối với những gì xảy ra. Thực tế là tôi đã cố gắng hành động trong tình huống nguy kịch này theo như cách của một người lý tưởng tôi muốn bắt chước. Tôi bắt đầu suy nghĩ tích cực, giữ gìn tâm linh tỉnh thức và không cho phép sự gì, không cho phép ai kéo tôi ra khỏi nguyên tắc thứ nhất này.
Thứ hai, tôi ghi chép tỉ mỉ ra giấy tất cả những tai họa và nỗi khiếp đảm như chúng có, ở dạng phóng đại, tích cực cũng như tiêu cực.
Thứ ba, để có bức tranh rõ nét và để hiểu tôi phải đối mặt với sự gì, tôi xét những tai họa và nỗi sợ đó từ góc độ những sự đó sẽ bắt tôi trả giá gì, dù đó là tiền bạc, tài sản hay thanh danh.
Thứ tư, từ tất cả những ghi chép đó tôi vẽ ra cho mình “đồ thị khủng hoảng” để miêu tả tình huống.
Thứ năm, tôi nhận vào mình toàn bộ trách nhiệm  về khủng hoảng cùng tất cả những hậu quả của nó.
Thứ sáu, tôi viết lên tờ bìa các tông khổ lớn tất cả những tai họa và nỗi sợ đó, cũng như đồ thị khủng hoảng cùng với sự công nhận trách nhiệm và treo tờ bìa lên chỗ dễ thấy.
Làm xong những điều đó, tôi tập trung vào các sự kiện thực tế. Giờ đây, tôi có thể đổi mới đồ thị khủng hoảng tùy theo sự thay đổi của tình huống ( mà trong khủng hoảng tình huống thay đổi thường xuyên).
Kết quả của những hành động này là sự giải phóng khỏi những hình dung phi thực tế  vì giờ đây tôi sử dụng các sự kiện và tôi có thể theo dõi tiến trình. Sức lực tôi đổi sang chiều hướng tính cực.

Các vai trò khác nhau và những thắng lợi quá khứ

Mỗi một người trong chúng ta đều đã chạm trán với khó khăn và chắc hẳn là chúng ta ai cũng  mắc phải phần lớn những tình huống đó vì lỗi của chính mình.
Tôi nhớ có lần nói chuyện với anh trai một người bạn tôi, trong câu chuyện tôi nhấn mạnh sự kiện là người bạn tôi nói gì thì nói đã vượt qua biết bao khó khăn. Người anh bèn nói: “Thế hả, cậu em tôi bao giờ cũng thế. Nếu chẳng may không có nan đề gì, thì nó sẽ tạo ra  ngay nan đề mới!”
Có lẽ bạn đã từng nghe những lời khẳng định tương tự.  Tưởng chừng phi lý, song nhiều người suốt đời đi từ khủng hoảng này sang khủng hoảng khác, đốt cháy sức lực bản thân, biến mọi sự ra công dã tràng. Tuy nhiên, nếu như mỗi người đều có nan đề, khó khăn và khủng hoảng riêng thì mỗi người cũng đều có những chiến thắng riêng.
Gặp những thời kỳ nỗi sợ và chờ đón thất bại đang đè nặng, bạn thường khó nhớ được những thời kỳ thăng tiến và thắng lợi trong quá khứ.
Vào thời điểm một trong những khủng hoảng tài chính sâu sắc của đời tôi, khi tưởng chừng không còn le lói tia hy vọng nào nữa, tôi lang thang dọc theo bãi tắm bên bờ biển và lắng nghe tiếng rì rào sóng vỗ. Tôi thử cố sắp xếp lại những ý nghĩ của mình. Tôi đi và suy ngẫm về những thời kỳ thành đạt mới đây, cố hồi tưởng sự vui sướng của các thắng lợi cũ. Nhìn về tương lai, tôi không thể trông chờ điều gì khác ngoài cuộc gặp gỡ với các chủ nợ, những lời chỉ trích và sự thất bại!
Song, tôi tin tưởng là tồn tại biện pháp để vượt qua tất cả những sự đó, để rồi tôi vẫn là tôi, với lòng tự tôn không bị sứt mẻ. Và tất nhiên, ngoài ra từ  khó khăn tôi có thể rút ra những bài học bổ ích.
Bài học hôm đó đã thay đổi cuộc đời tôi, và tôi chia sẻ điều đó với những ai mặt đối mặt với khủng hoảng nghiêm trọng. Điều này dựa trên sự thấu hiểu lẽ thật Kinh thánh: “điều chi có nhân đức đáng khen, thì anh em phải nghĩ đến” (Phi-líp 4:8).
Trở về nhà chiều hôm đó, tôi ngồi viết Sách Chiến Thắng. Tôi nhớ lại quãng đời tôi đã sống đến ngày hôm đó và tôi ghi chép tất cả những thành công tôi đã từng đạt được. Sau này, mỗi khi cảm thấy mình trầm uất hay tuyệt vọng, tôi lại lấy cuốn sách đó ra đọc oang oang về sự tốt lành của Đức Chúa Trời trong đời sống tôi. Lòng tôi chan chứa lạc quan đến nỗi tôi có thể hét liên tục trong một giờ đồng hồ liền!
Tôi sắp xếp những ghi chép trong Sách Chiến Thắng theo thứ tự, xếp cạnh nhau những sự kiện na ná giống nhau và loại bỏ tất cả những sự kiện đau đớn khỏi quá khứ.  Tôi tiếp nhận  sách này như một cẩm nang dạy sao cho đời tôi được công thành, danh toại.
Tôi hiểu rằng nếu cho phép tư tưởng mình tập trung  vào một tiền đồ tan nát, tôi sẽ thấy ghét bản thân và sẽ thiêu đốt sinh lực cùng với lòng tự tôn của mình. Tôi quyết định sẽ tiếp nhận tôi như tôi có, một nhân cách có giá trị với một vài khiếm khiết dễ thấy cần phải sửa đổi. Chỉ như thế tôi mới có thể vượt qua khỏi tình huống, rút ra bài học kinh nghiệm và trở nên từng trải hơn.
Ví dụ, đôi khi nằm dưới áp lực lớn, tôi không làm gì, ngồi trên ghế suy nghĩ hàng giờ liền  về quá khứ thay  vào việc hành động. Nhưng trong những trường hợp khác tôi lại thể hiện sự tích cực và bền bỉ, khi tôi làm việc ở công ty vật liệu gỗ rừng, tôi đã ngỡ rằng không thể bán những tấm ván ở  Bờ Tây Nam Ốt-xtra-li-a vì môi trường cạnh tranh. Nhưng một hôm tôi đã thuyết phục được người quản lý bán hàng cho phép tôi bán hàng ở một vùng  mà họ đã chào thua, được đặt tên là “nghĩa địa của những người chào hàng rong” vì ở đó đường xá tồi tàn, khoảng cách lớn và mức tiêu thụ thấp.
Tôi phỏng đóan vì những điều kiện ngoại cảnh khó khăn  nêu trên, vùng đó chưa bao giờ được phục vụ đúng mức và vì thế tôi dám chắc đây sẽ là một “mỏ vàng”. Vì tôi có uy tín nên tôi đề nghị được đến đó vào ngày nghỉ, người quản lý bán hàng đã đồng ý, mặc dù lo lắng phải chi nhiều.
Kết quả là trong vòng hai tuần tôi đã bán được nhiều hàng hơn người ta bán trước đó trong cả năm ròng.  Ngoài ra, có hai xí nghiệp gỗ đã phải chuyển sang chế độ làm việc 24/24 để kịp thời đáp ứng nhu cầu. Dạo đó vì thành tích này  tôi nhận được phần thưởng cho sự xuất chúng phi thường.
Vậy đó, tôi nhớ là trong cùng một thời điểm của đời tôi, tôi có thể ở những vai trò khác nhau. Cùng lúc, tôi có thể vừa là người thường thường bậc trung, vừa là người chiến thắng.
Tôi cũng đọc lại những bức thư chúc mừng cũ, xem ảnh những thành công quá khứ, điều đó giúp tôi gìn giữ bầu không khí tích cực và thăng bằng để vượt qua khủng hoảng.
Sao bạn không tự viết cuốn Sách Chiến Thắng của riêng mình nhỉ? Cuốn sách không dựa  vào những gì người khác nghĩ về các sự kiện của đời bạn, mà dựa nhiều vào  thái độ  của bạn về những sự kiện đó, những sự kiện đó ảnh hưởng riêng tư lên bạn ra sao.
Khi làm như vậy, bạn cho phép mình một lần nữa cảm nhận được hương vị chiến thắng quá khứ, bạn đem lại cơ hội tỉnh thức và được động viên.
Tôi cũng cho rằng nhất định nên đọc tiểu sử của chính mình, điều đó giúp giữ gìn sự lạc quan và khách quan. Chúng ta cần phải hiểu được rằng chỉ có những ai đã trải qua khủng hoảng, đã vấp phải những thử thách và đã giành chiến thắng thì mới là tấm gương cho sự phát triển tính cách và làm sao đạt được những đỉnh cao mới. Trong một tương lai gần bạn ngoảnh lại và nhìn vào sự khủng hoảng lớn nhất trong đời bạn vừa vượt qua, bạn sẽ thấy sự hủng hoảng này trong ánh sáng thật của nó – lửa thử vàng, thời gian thử thách, qua khó khăn bạn học được biết bao điều.
Bạn cũng nên hiểu chúng ta ai cũng sẽ cả đời phải nghiên cứu, phân tích một nhân vật, đó là chính mình.
Điều khiển khủng hoảng
• Hãy thừa nhận là người ai ai cũng có những khó khăn và thắng lợi
• Khi suy ngẫm về chiến thắng, bạn được thêm sức để đi tiếp
• Hãy bắt đầu viết Sách Chiến Thắng của chính mình.

Hãy nhìn vào tình huống khủng hoảng từ góc độ đúng

Hễ gặp phải khủng hoảng nghiêm trọng là lập tức chúng ta bị áp lực. Ta thấy mọi nan đề qua lăng kính phi thực tế và ta phóng đại chúng lên.
Cách dễ nhất để đưa ai đó vào sự bối rối là đặt anh ta vào tình huống nguy hiểm. Vấn đề ở chỗ sự nguy hiểm đầy rẫy những sự không ai biết và được thêm mắm thêm muối một loạt các sự kiện khiến sự việc đáng  sợ như thật.  Trong khủng hoảng tài chính hay bất kỳ lọai khủng hoảng nào,  nguy hiểm của tai họa đang ập đến ảnh hưởng lên chúng ta thông qua sự  bặt tin đáng sợ. Đương nhiên, thời gian qua đi và sự nguy hiểm sẽ lùi lại đằng sau, sự sợ hãi hóa ra không thích đáng, mọi sự quay lại hoặc gần với quỹ đạo cũ tùy theo hoàn cảnh.
‘’Con ma hóa ra không đáng sợ như trong tranh” – và có lẽ, điều đáng sợ nhất đối với chúng ta trong bất kỳ khủng hoảng lớn nào là việc lòng tự ái của chúng ta bị động chạm mạnh đến đâu.
Tôi đã phải dẹp yên “cái tôi” của mình từ nhiều năm trước, sau  khi hiểu ra rằng chẳng có sự gì sẽ kết thúc theo ý ta giả định. Những gì hôm nay là không thể thì ngày mai đã trở thành việc thường ngày vì ta đã bước lên một tầm trải nghiệm mới.
Một lần nọ, sau một phẫu thuật nhẹ, người ta phát hiện tôi bị nhiễm trùng, bác sỹ lúng túng thông báo rằng vì thế nên hai phần ba mái tóc tôi sẽ rụng!
Bác sỹ biết tôi thường phát biểu trên truyền hình, trước cử tọa và tôi luôn gặp nhiều người ở nơi làm việc. Ông cũng biết những công tác xã hội khác của tôi.
Phản ứng đầu tiên của tôi: “Thế tóc tôi có mọc lại không?” – “Có, - ông ta chứng nhận với tôi, - nhưng phải mất mấy tháng’. Và ông nói thêm: “Một tuần nữa tóc sẽ bắt đầu rụng”. Tôi nhẹ nhõm cười vang và nói với ông ta rằng tôi từng gặp những tình cảnh còn tồi hơn thế.
Tôi đã dễ dàng thắng được tự ái.  Bác sỹ đôi phần kinh ngạc và nhắc tôi những bài phát biểu của tôi trước đám đông, liệu công chúng sẽ tiếp nhận tôi sao đây.
Chẳng phải đợi lâu cho nan đề xuất hiện, đúng lúc tôi muốn dẫn tua đi dọc theo nước Ốt-xtra-lia-a, thành phần đoàn gồm các khách nước ngoài, ca sĩ và những người diễn thuyết. Trong vòng một tuần tôi phải là trọng tâm của sự chú  vì tôi có nhiệm vụ giới thiệu họ trước công chúng.
Tôi đã mất hai phần ba tóc thật, và tôi đã phải mất mấy tháng liền sáng nào cũng  nhuộm đầu mình thành mầu nâu, sau đó chia đều số tóc còn lại trên đầu sao cho che lấp được càng nhiều, càng tốt!  Tuy nhiên, tôi đã thoát nạn và cuộc sống lại tiếp diễn.
Các cuộc khủng hoảng trong đời sống chúng ta luôn luôn tương đối.  Hãy nghĩ về điều đó. Hãy tưởng tượng điều gì là khủng khiếp đối với bạn và hãy cho điểm từ một đến mười. Nếu bạn mất cả gia đình vì tai nạn ô tô thì bạn cho điểm mấy hoặc nếu con bạn nghiện hút ma túy bạn sẽ cho mấy điểm? Giả sử bạn bị đi tù chung thân vì một tội bạn chưa hề phạm, trường hợp này sẽ là mấy điểm đây? Hãy thử hình dung những gì xấu nhất và cho điểm từ một đến mười. Sau đó, bạn hãy đặt khủng hoảng lớn hiện tại của bạn vào thước đo này. Bạn sẽ thấy còn khối lý do để mà vui!
Một phương diện đáng tò mò của khủng hoảng lớn nằm ở chỗ bất hạnh của người khác bao giờ đối với ta cũng nhẹ nhàng hơn. Chúng ta ngỡ rằng đặt mình vào hoàn cảnh họ, ta sẽ vượt qua khủng hoảng dễ dàng hơn và nhanh hơn. Chúng ta cảm thấy như vậy vì trong thực tế chúng ta được tự do khỏi sự căng thẳng cảm xúc và hoàn cảnh mà người kia đang ở trong. Hãy nhận thấy rằng khi bạn nhìn vào đời sống của người khác bằng cách đó, bạn có thể nhìn thấy khủng hoảng của người khác từ vị trí đúng!
Như đã nói ở trên, trước hết hãy nắm bắt được cảm xúc mình, hãy để cho tâm trí bạn được sáng sủa. Chỉ khi đó mới có thể tiến lên được. Chỉ khi đó bạn mới có thái độ đúng với những gì xảy ra xung quanh. Bạn sẽ tự tin vào bản thân, và nhớ mình ở các vai trò khác nhau, bạn sẽ chiến thắng được cảm giác nguy hiểm.
Bước tiếp theo để nhìn thấy khủng hoảng nghiêm trọng từ góc độ tiềm năng đúng cần  nắm bắt được những giới hạn thời gian. Để phục hồi được từ khủng hoảng nghiêm trọng  về trạng thái cũ cần ba tháng hoặc lâu hơn.
Hãy chọn định hướng hành động chính, chọn lấy điểm quy chiếu là trạng thái bạn đang ở trong, hãy tính toán mọi sự ở mức cao nhất bạn có thể làm được, hãy cảm thấy mình như cậu học sinh đang làm bài thi - đây là những nan đề ta cần giải quyết, và ta sẽ giải quyết chúng.
Hãy tiếp nhận điều bạn sợ như là điều có khả năng xảy ra. Điều đó khiến bạn lo âu, điều đó vượt quá hoặc không  xứng đáng với mong đợi của bạn. Bạn cũng hãy tiếp nhận khủng hoảng như là cơ hội tăng trưởng. Điều chủ yếu nhất là để tình huống khủng hoảng trở nên đối với bạn là một thách thức hấp dẫn, chứ không phải là một gánh nặng khủng khiếp.
Lời cảnh báo dành cho những người nằm trong hoàn cảnh đó: Hãy đừng quên chú ý vào đạo đức ứng xử của bạn trong thời kỳ khủng hoảng. Trong thời kỳ này tâm trí của bạn có khả năng  nghĩ đến bất cứ mánh khóe gì và sẵn sàng biện hộ cho những phương  pháp cư xử không xứng đáng. Không một cuộc khủng hoảng nào xứng để ta hành động không trung thực và có trước có sau. Điều này đặc biệt liên quan đến sự trung thực tài chính, một điều bạn cần thể hiện, không bận tâm người khác có trung thực hay không.
Tồn tại những ý kiến cho rằng nếu chúng ta không xử lý được tất cả những khủng hoảng nghiêm trọng thì “đến đây là chấm hết”, - chúng ta thường có xu hướng cảm nhận như vậy. May thay, sự vật diễn ra không như vậy. Không có sự gì là “chấm hết”, kể cả cái chết (nếu bạn cho mình là cơ đốc nhân đã được cứu).
Nếu xem xét, phân tích tình hình một cách sâu sắc, bạn sẽ nhận ra rằng nguy hiểm lớn nhất đối với chúng ta bắt nguồn từ sự kiêu ngạo, sự sợ hãi, lo lắng, bệnh tật và thất bại.
Hãy hiểu rằng thất bại chỉ là trạng thái tạm thời. Chiến tranh chưa kết thúc khi chúng ta chưa đầu hàng. Đừng bao giờ cho phép mình buộc tội hoặc căm ghét người khác. Điều đó đốt cháy vô vàn sức lực và giết chết sự tự tôn. Ngược lại, sự đồng cảm,  nhịn nhục và thấu hiểu làm tăng cao sinh lực và khả năng tự đánh giá.
Tôi cũng nhận thấy trong khủng hoảng lớn, đặc biệt là khủng hoảng tài chính,  những người hôm qua là bạn hôm nay có thể nên kẻ thù. Kẻ thù này lợi dụng nhược điểm của người khác, chống lại bạn bè. Khủng hoảng tài chính lớn chia ra hai loại người:
1.Những người trung thực chơi theo luật
2.Những người chỉ  sử dụng sự dẻo mồm và khoe mẽ để trục lợi cho bản thân.

Điều khiển khủng hoảng
• Hãy nhớ: khi ở dưới sức ép, chúng ta phóng đại sự nguy hiểm
• Bạn đã tiếp nhận tình trạng khủng hoảng như thế nào?
• Tình trạng khủng hoảng kiểm tra luân lý đạo đức của bạn và những người khác.
• Hãy theo dõi sự trung thực của chính mình, chứ không phải sự trung thực của các “chiến hữu”.  

(còn tiếp)
Người dịch: T.N. Minh - Tinlanh.Ru)